ابن‌منیر ابوالعباس ناصرالدین احمد بن محمد جذامی جرویابن مُنَیّر، ابوالعباس ناصرالدین احمد بن محمد بن منصور بن قاسم بن مختار جُذامی جَروی (۳ ذیقعده ۶۲۰ - اول ربیع‌الاول ۶۸۳ق/۲۸ نوامبر ۱۲۲۳- ۱۸ مه ۱۲۸۴م)، فقیه مالکی، مفسر، خطیب و قاضی اسکندریه بودند. ۱ - محل تولدوی در اسکندریه زاده شد [۱]
ابن فرات، محمد بن عبدالرحیم، تاریخ، ج۸، ص۱۲، به کوشش قسطنطنین رزیق و نجلا عزالدین، بیروت، ۱۹۳۹م.
۲ - اساتید حدیثو همان‌جا نزد پدر خود و ابوبحر عبدالوهاب ابن رواج و یوسف ابن مخیلی حدیث فراگرفت. [۲]
صفدی، خلیل، الوافی بالوفیات، ج۸، ص۱۲۸، به کوشش محمد یوسف نجم، ویسبادن، ۱۳۹۱ق/۱۹۷۱م.
او به فراگیری علوم دیگر نیز علاقه داشت،۳ - اجازه افتاچنانکه در فقه مختصر ابن حاجب را آموخت و بعد‌ها با مؤلف آن دیدار داشت و از وی اجازه افتا گرفت. [۳]
ابن فرحون، ابراهیم، الدیباج المذهب، ج۱، ص۲۴۴- ۲۴۵، به کوشش محمد احمدی ابوالنور، قاهره، ۱۹۷۴م.
۴ - مقامات علمیاو در رشته‌های گوناگون از فقه و اصول، علوم قرآنی و ادبیات عرب مهارت داشته و شخصیت علمی و اجتماعی وی مورد ستایش مؤلفان قرار گرفته است [۴]
ذهبی، محمد، العبر، ج۳، ص۳۵۲، به کوشش محمد سعید زغلول، بیروت، ۱۴۰۵ق/ ۱۹۸۵م.
[۵]
ابن شاکر کتبی، محمد، عیون التواریخ، ج۹، ص۴۰۹، نسخه خطی کتابخانه فیض‌الله افندی، شم ۲۹۲۲.
[۶]
ابن شاکر کتبی، محمد، فوات الوفیات، ج۱، ص۱۴۹، به کوشش احسان عباس، بیروت، ۱۹۷۳م.
[۷]
ابن فرحون، ابراهیم، الدیباج المذهب، ج۱، ص۲۴۳-۲۴۴، به کوشش محمد احمدی ابوالنور، قاهره، ۱۹۷۴م.
zwnj; وی ۵ - شاگردانابن منیر در مدارس متعددی از جمله در جامع جیوشی تدریس کرد، [۸]
سیوطی، بغیة الوعاة، ج۱، ص۳۸۴، به کوشش محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره، ۱۳۸۴ق/۱۹۶۴م.
ولی در منابع، از شاگردان وی تن‌ها شمار اندکی چون ابن راشد قفصی و ابوحیان نام برده شده‌اند. [۹]
سیوطی، بغیة الوعاة، ج۱، ص۳۸۴، به کوشش محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره، ۱۳۸۴ق/۱۹۶۴م.
[۱۰]
مخلوف، محمد، شجرة النور الزکیة، ج۱، ص۱۸۸، بیروت، ۱۳۵۰ق.
ابن قرمس نیز به گفته خویش مشیخه ابن منیر را استخراج نموده و نزد خود وی قرائت کرده است. [۱۱]
ابن فرحون، ابراهیم،الدیباج المذهب، ج۱، ص۲۴۴، به کوشش محمد احمدی ابوالنور، قاهره، ۱۹۷۴م.
۶ - مناصب دولتیابن منیر در دوران زندگی خود مناصب مختلفی داشته، چنانکه مدتی تصدی «دیوان نظر» را به عهده داشت و در ۶۵۱ق به نیابت از قاضی ابن تنسی به قضا پرداخت. ۷ - مقام قضاوتدر ۶۵۲ق مستقلاً به این مقام منصوب شد و در ضمن عهده‌دار مقام خطابه نیز گردید. ۸ - برکناری از مقام قضاوتاما در ۶۸۰ق بر اثر سعایت جمعی از دشمنانش نزد سلطان از این مقام برکنار شد. وی پس از برکناری به قاهره رفت و نزد امیر علم‌الدین شجاعی و سلطان قلاوون صالحی از خود دفاع کرد و بار دیگر به قضای اسکندریه منصوب شد، ولی دیری نپایید که مجدداً معزول گردید. [۱۲]
ابن فرات، محمد بن عبدالرحیم، تاریخ، ج۸، ص۱۲ ، به کوشش قسطنطنین رزیق و نجلا عزالدین، بیروت، ۱۹۳۹م.
[۱۳]
ابن شاکر کتبی، محمد، عیون التواریخ، ج۹، ص۴۰۹ ،نسخه خطی کتابخانه فیض‌الله افندی، شم ۲۹۲۲.
[۱۴]
ابن فرحون، ابراهیم، الدیباج المذهب، ج۱، ص۲۴۴ ، به کوشش محمد احمدی ابوالنور، قاهره، ۱۹۷۴م.
۹ - محل وفاتابن منیر در ۶۳ سالگی در اسکندریه درگذشت و در مقبره پدرش در جامع غربی به خاک سپرده شد. [۱۵]
ابن فرات، محمد بن عبدالرحیم، تاریخ، ج۸، ص۱۲، به کوشش قسطنطنین رزیق و نجلا عزالدین، بیروت، ۱۹۳۹م.
[۱۶]
ذهبی، محمد، دول الاسلام، ج۱، ص۳۸۱، بیروت، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۵م.
مسجدی که وی در آن مدفون شده، هم اکنون باقی است و به جامع المنیر معروف است.۱۰ - آثار و تألیفات۱۰.۱ - آثار چاپیابن منیر دارای آثار متعددی بوده که از آن میان تن‌ها الاتصاف فیما تضمنّه الکشّاف من الاعتزال، بار‌ها از جمله در ۱۹۶۶م در حاشیة الکشاف زمخشری در قاهره به چاپ رسیده است. ابن منیر این کتاب را در عنفوان جوانی نوشته و کسانی چون عزالدین ابن عبدالسلام و شمس‌الدین خسروشاهی بر آن تقریظ نوشته‌اند. [۱۷]
ابن فرحون، ابراهیم،الدیباج المذهب، ج۱، ص۲۴۵، به کوشش محمد احمدی ابوالنور، قاهره، ۱۹۷۴م.
۱۰.۲ - آثار خطیدو اثر وی نیز به صورت خطی موجود است: ۱. البحر الکبیر فی نخب التفسیر، در تفسیر قرآن که نسخه‌هایی از آن در کتابخانه گوتا و دارالکتب مصر [۱۸]
سید، فؤاد، فهرس المخطوطات المصورة، ج۱، ص۲۱، قاهره، ۱۹۵۴م.
موجود است؛ ۲. تحریر التنزیه و تحذیر التشبیه، در مبحث صفات الهی که نسخه‌هایی از آن در برلین و در حلب [۱۹]
المنتخب، من المخطوطات العربیة فی حلب، ص۲۲۳-۲۲۴ ،بیروت، ۱۴۰۷ق/۱۹۸۶م.
یافت می‌شود (برای عناوین دیگر آثار او). [۲۰]
ابن شاکر کتبی، محمد، فوات الوفیات، ج۱، ص۱۴۹، به کوشش احسان عباس، بیروت، ۱۹۷۳م.
[۲۱]
ابن فرحون، ابراهیم، الدیباج المذهب، ج۱، ص۲۴۵، به کوشش محمد احمدی ابوالنور، قاهره، ۱۹۷۴م.
[۲۲]
حاجی خلیفه، کشف، ج۱، ص۸۲.
[۲۳]
حاجی خلیفه، کشف، ج۱، ص۱۳۶.
[۲۴]
حاجی خلیفه، کشف، ج۱، ص۱۷.
[۲۵]
بغدادی، هدیه، ج۲، ص۵۷۷.
گویا خطب ابن منیر در دیوانی گردآمده بود [۲۶]
ابن شاکر کتبی، محمد، فوات الوفیات، ج۱، ص۱۴۹، به کوشش احسان عباس، بیروت، ۱۹۷۳م.
. برخی از اشعار او نیز در منابع نقل شده است. [۲۷]
ابن شاکر کتبی، محمد، فوات الوفیات، ج۱، ص۱۴۹، به کوشش احسان عباس، بیروت، ۱۹۷۳م.
[۲۸]
صفدی، خلیل، الوافی بالوفیات، ج۸، ص۱۲۹، به کوشش محمد یوسف نجم، ویسبادن، ۱۳۹۱ق/۱۹۷۱م.
[۲۹]
مقریزی، احمد، السلوک، ج۱، ص۵۵۳ -۵۵۴، به کوشش مصطفی زیاده، قاهره، ۱۳۷۶ق/۱۹۵۷م.
۱۱ - فهرست منابع(۱) ابن شاکر کتبی، محمد، عیون التواریخ، نسخه خطی کتابخانه فیض‌الله افندی، شم ۲۹۲۲. (۲) ابن شاکر کتبی، محمد، فوات الوفیات، به کوشش احسان عباس، بیروت، ۱۹۷۳م. (۳) ابن فرات، محمد بن عبدالرحیم، تاریخ، به کوشش قسطنطنین رزیق و نجلا عزالدین، بیروت، ۱۹۳۹م. (۴) ابن فرحون، ابراهیم، الدیباج المذهب، به کوشش محمد احمدی ابوالنور، قاهره، ۱۹۷۴م. (۵) بغدادی، هدیه. (۶) حاجی خلیفه، کشف. (۷) ذهبی، محمد، دول الاسلام، بیروت، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۵م. (۸) ذهبی، محمد، العبر، به کوشش محمد سعید زغلول، بیروت، ۱۴۰۵ق/ ۱۹۸۵م. (۹) سید، فؤاد، فهرس المخطوطات المصورة، قاهره، ۱۹۵۴م. (۱۰) سیوطی، بغیة الوعاة، به کوشش محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره، ۱۳۸۴ق/۱۹۶۴م. (۱۱) صفدی، خلیل، الوافی بالوفیات، به کوشش محمد یوسف نجم، ویسبادن، ۱۳۹۱ق/۱۹۷۱م. (۱۲) مخلوف، محمد، شجرة النور الزکیة، بیروت، ۱۳۵۰ق. (۱۳) مقریزی، احمد، السلوک، به کوشش مصطفی زیاده، قاهره، ۱۳۷۶ق/۱۹۵۷م. (۱۴) المنتخب من المخطوطات العربیة فی حلب، بیروت، ۱۴۰۷ق/۱۹۸۶م. (۱۵) Ahlwardt Pertsch. ۱۲ - پانویس
۱۳ - منبعدانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «ابن‌منیر»،ج۴، ص۱۸۳۰. |